• Ξενιτεμένος

• Ο ξελιγωμένος

• Το μπάλωμα

  • -Φέρι κ' φούστα σ' να βάλου ένα ξινομό

• Ξηλώνω και ξαναπλέκω το φθαρμένο μέρος κάλτσας ή φανέλας

Ετυμολογία: ξερός + τρόχαλος < αρχ. επίθ. τροχαλός (= λίθος που έγινε στρογγυλός από το νερό)

• Τοίχος πρόχειρα χτισμένος (συνήθως λιθοδομή, χωρίς τσιμέντο, λάσπη κ.τ.λ.)

  • -Ξινουτρόχαλα ντουβάρια

• Βγάζω το πάτωμα

1. Διώχνω τον καπνό

2. Ξεθολώνει το μυαλό μου

   • -Εν αντέχου άλλου. Α νέβγου όξου να ξιντουμανιάσ' του τσιφάλι μ'

• Χρυσόστομος

• Βγάζω το «παλ'βάν» δηλ το σιδερένιο παλούκι με το οποίο έχω δέσει ένα ζώο

• Ξηλώνω τις ραφές

• Αυτός που τα ισοπεδώνει όλα, τα ξεπατώνει

• Κατακουράζομαι, μου βγαίνει ο πάτος

  • - Ξιπατώστσι σκη δ'λειά!

• Είδος τσομπάνικων παπουτσιών, ραμμένα στο πλάι απ'έξω, με λουράκι αντί για κορδόνια και πάτο από καουτσούκ

• ξόπιτσα

• Περισσεύω, εξοικονομώ

• Παραβγαίνω, συναγωνίζομαι

  • -Ξιπιρνιόμασταν = παραβγαίναμε στο δρόμο (ποιος θα φθάσει πρώτος)

• Ξεπερνώ, υπερβαίνω ένα όριο

  • -Έ κη ξιπήραν δα τσι τα χρόνια!

• Ο νεοσσός (μόνο επί πτηνών)

• Βγάζω τις πέτρες από ένα χωράφι

• Τρέμω στη φράση:

  • -Ξιπιτά του μάκι μ' = τρεμοπαίζει

• Ρίχνω κάποιον κάτω φαρδύ πλατύ. Ξαπλώνω

  • -Ξιπλανταρώσαμι κατάχαμα.

• Επαναφέρω κάτι στη φυσιολογική του θερμοκρασία

• Ο εμετός

• Ο εμετός

• Ο εμετός

• Το χασμουρητό

• Χασμουριέμαι

  • -Ξιραχμίστσι = Χασμουρήθηκε

• Ο ξερικός, ο ξερός, ο απότιστος

  • -Ξιρτσές ντουμάτσις

1. Αντιγράφω σχέδιο (π.χ. κεντήματος)

2. Παροτρύνω κάποιον να κάνει κάτι

   • -Η γ'ναίκα τ' τουν ξισήκουσι, φτος εν ήθιλι!

• Τακτοποιώ, ετοιμάζω, περιποιούμαι

  • -Τσι σας ποιός σας ξισάζ´; = ποιός σας περιποιείται;

• Ετοιμάζομαι

  • -Ι κουκαλιάρ'ς στου μιταξύ ξισάζουνταν να ξικουμπστεί

• Καθαρίζω τα κόπρανα ανθρώπου

• Αποφοιτώ από σχολείο

  • -Ξισκόλ'σι τσι Ν'κόλας τσι λέγ' τσι τ'ς λουγάρις τ' τσιόλας

1. Βγάζω τους σπόρους

2. μτφ. αδυνατίζω, χάνω δυνάμεις, γερνώ

   • -Ε Μήτρου, πότι α μπαντριφκείς μπε; Άμα ξισπουριάν'ς;

   • ---

     -Ξισπουριάναμι πλιά = δεν έχουμε δυνάμεις, γεράσαμε

• Τα αποτελέσματα που θα έχει (καλά ή κακά)

  • -Καλά ξιτέλια νάχ' = καλό τέλος (για αρραβώνα, ταξίδι κ.τ.λ.)

  • ---

    -Τι ξιτέλια α ν έχ' ε του ξέρου

Ετυμολογία: μσν. ξύγγι(ον)

1. Πάχος, λίπος

2. Το έλλειμμα, η ζημιά, το χάσιμο

   • -Ξίτζκα ζ'γάζ' ι μπακάλ'ς

   • ---

     -Ξίτζκου τούβρι του μουρό ι γιατρός

3. μτφ. ξινό στη φράση:

   • -Ξιτζ μ' τόβγαλι = μου το έβγαλε ξινό

• ξίτζκου

• Βγάζω τη τσίμπλα απ' τα μάτια

• ξίτζ

• Ξεζαλίζομαι, συνέρχομαι, ανακουφίζομαι

• ξίγκ'κους

• Ο ακέφαλος

  • - Ντα τσι π'δας σα ξιτσέφαλους πικ'νός;

• Βγάζω τα κεραμίδια από τη σκεπή

• Ξεκοιλιάζω

• Βγάζω το μαχαίρι από τη θήκη (φκάρ = θήκη)

• Τεχνικός όρος των τσαγκαράδων. Αφού τοποθετήσω τη σόλα του παπουτσιού, την καθαρίζω και τη γυαλίζω με ειδικό ξύλινο εργαλείο. Γίνεται για το τελείωμα του παπουτσιού.

• Ειδικό παραγάδι για το ψάρεμα ξιφία. Η «μάννα» του παραγαδιού έχει μήκος 1000 μέτρα και ανά 50 μέτρα περίπου κρέμεται ένα αγκίστρι. Οι ψαράδες φουντάρουν τα ξιφουπαράγαδα για να μην παρασύρονται από τους ξιφίες

1. Φτιάχνω το φιτίλι στο λυχνάρι ή στο φανάρι (καθαρίζω το καμένο μέρος)

2. Καθαρίζω τα αυτιά μου από την κυψελίδα.

   • -Ντα φτάν'ς έφτου;

   • ---

     -Να, ξιφτ'λίζου τ' αυκιά μ'!

• Τα εξαπτέρυγα

• ξιφτώ

• Τσούζω, ξίφκ' Τσούζει

  • -Μι ξίφκ' η μύκη μ'!

• Βγάζω πληγή στα χείλη

  • -Ξιφτσιάσας τα χείλια μ' = έσκασαν τα χείλη μου